Twierdza Przemyśl to zabytek wyjątkowy. Do czasu wybuchu I wojny światowej była trzecią co do wielkości twierdzą w Europie, ustępując jedynie francuskiej twierdzy w Verdun i rosyjskiej w Osowcu nad Biebrzą. Jej historia jest równie imponująca jak wygląd fortyfikacji.
Twierdza Przemyśl powstawała od roku 1881, czas jej budowy określono na 24 lata. Poza budową fortyfikacji ściśle związanych z funkcją obronną twierdzy, na terenie Przemyśla powstawały również budynki o innej użyteczności, takie jak warsztaty, piekarnie, a także zwykłe kamienice. Miasto musiało być gotowe na przyjęcie ponad stutysięcznej armii żołnierzy.
Twierdza Przemyśl nigdy do końca nie była wybudowana, wciąż jeszcze powstawały nowe forty i umocnienia. W chwili wybuchu I wojny światowej posiadała 17 fortów głównych i 21 fortów obronnych.
Załoga twierdzy liczyła 128 tysięcy ludzi, kilkanaście tysięcy koni i ponad tysiąc dział. Miała za zadanie powstrzymać Rosjan przed wejściem na południe, w kierunku Słowacji i dalej w głąb cesarstwa austriacko-węgierskiego.
Twierdza Przemyśl oblegana
Po przegranych przez cesarsko-królewską armię bitwach pod Lwowem i Rawą Ruską, twierdza Przemyśl przepuściła wycofujące się wojska i stanęła na drodze postępującej za nią armii rosyjskiej. Od 17 września do 10 października 1914 trwało pierwsze oblężenie twierdzy Przemyśl przez Rosjan.
Zakończyło się niepowodzeniem oblegających, którzy ponieśli ogromne straty w ludziach, nie osiągnąwszy właściwie żadnych celów militarnych. Drugie oblężenie rozpoczęło się 5 listopada 1914 roku i charakteryzowało się odmienną taktyką wojsk rosyjskich. Zrezygnowano z bezpośrednich ataków na umocnienia, koncentrując się w zamian na uszczelnieniu pierścienia dookoła twierdzy Przemyśl.
Te nowe sposoby ataku odniosły wreszcie skutek. Rosjanie doprowadzili żołnierzy zamkniętych w twierdzy do głodu i uczucia beznadziejności swojego położenia. Po nieudanej próbie przebicia się z okrążenia w dniach 17-19 marca, dowództwo austriackie zdecydowało o rozpoczęciu akcji niszczenia zapasów żywności i wysadzania niektórych fortyfikacji.
23 marca 1915 roku Rosjanie przyjęli oficjalną notę kapitulacyjną, a ich wojska rozpoczęły zajmowanie fortyfikacji. Nie cieszyli się jednak długo z odniesionego sukcesu, gdyż już w maju 1915 roku nastąpiła kontrofensywa połączonych wojsk niemieckich i austriackich. Jej rezultatem było odbicie twierdzy Przemyśl i samego miasta w dniu 3 czerwca 1915.
Ocalałe po I wojnie światowej forty niszczały coraz bardziej. Dopiero w 1968 roku zostały wpisane na listę zabytków architektury obronnej. W 1997 roku objęto cały Przemyśl Krajowym Programem Ochrony i Konserwacji Zabytków Architektury Obronnej. Dziś można zwiedzać forty turystycznym czarnym szlakiem. Wiele ciekawych zdjęć można znaleźć na stronie www.twierdzaprzemysl.com.